Gregório da Cunha Saldanha

DILI HAMURAK: “Dili Hakmatek, Moos, Furak no Sai fatin diak ba ema hotu”

Gregório da Cunha Saldanha | Presidente do município de Dili

DILI HAMURAK: “Dili Hakmatek, Moos, Furak no Sai fatin diak ba ema hotu”

Ver Perfil
1. Jeografia

Díli mak capital Timor-Leste nian, ne’ebé halo fronteira ho Munisípiu Manatuto (este), Munisípiu Aileu (sul), Munisípiu Liquiça (oeste) no Mar Sawu (norte). Munisípiu referido iha postu administrativu 6 : Vera Cruz, Nain Feto, Metinaro, Atauro, Dom Aleixo, Cristo Rei ne’ebé inklui 36 suku.
Demográfikamente, Díli iha total de populasaun hamutuk 328,666 (projesaun 2019) no densidade populasaun mak 892,82 ba área 368,12 km2. Grupu de populasaun ida ne’e koalia lian Tetun, nomós lian Rahesuk, Resuk, Raklungu no Dadu’a iha Atauro.

2. Toponímia

Hanesan mós ho munisípiu seluk, Díli mós iha signifikadu próprio ba naran munisípiu nian. Liafuan Díli mai husi versaun rua ne’ebé hato’o sira nian ponto de vista kona ba naran Díli. Primeira versaun hateten katak ‘Díli’ mai husi liafuan português ‘Dali’, katak iha ai tali barak besik be matan Kaikoli ne’ebé sai hanesan centro ida ba Reino Motaain para halo cerimónia gentílica. Tinan-tinan, comunidade iha Díli halo cerimónia dansa tradisional no oferece mos sacrifício/ofertas ba ai tali akar ne’e. Husi ida ne’e, Português sira bolu ‘dali e rumbia’ akar/sagu mai husi neba. Ema Dili hanoin katak ‘dali’ ne’e signifika be matan lulik ho nune’e sira bolu ‘dali’ hanesan ‘Cidade Díli’ iha lian local. Iha segunda versaun, dehan katak liafuan ‘Dili’ mai husi liafuan ‘aidila laran’ ne’ebé nakfilak ba Dili. Ema quando halo viagem mai Dili ka liu husi Dili, sira kuu aidila funan lori bas ira nia numa hanesan presente/oferta. Tanba ida ne’e mak aidila sai hanesan simbólo iha Dili.

3. Istória

Antes Portugues sira estabelese sira nian autoridade iha rai Dili, iha ona autoridade tradisional ne’ebé ukun. Iha tinan 1698, Governo Portugues introdús sira nia autoridade, liu husi Governador António Coelho Guerreiro. Iha tinan ne, sira começa halo intervenção ba Autoridade tradisional sira iha Timor, unklui iha Díli. Iha tempu neba, Governador referido  hatuur capital Timor Portugues iha Lifau-Oecusse. Maibe, tanba situação segurança la permite, capital Timor muda ba Díli iha loron 1 de Outubro de 1769 no oficialmente informa ba Timor laran tomak katak Díli mak sai hanesan capital Timor Portugues iha loron 10 de Outubro de 1769.
Iha loron 20 de Abril de 1859, liu husi Governador Afonso de Castro estabelese 11 Distritu no Díli além de capital de Timor Portugues sai mos hanesan Distritu ida ho ninian sede iha Capital Díli ne’ebé kompostu husi reino Motael, Ulmera, Hera, Caimauc, Dailor, Failacor no Laclo. Iha tinan 1908, Díli sai hanesan commando militar ho naran Komando Militar de Motael, too iha Dezembro 1963 Díli transforma ba Camara Municipal, iha okupasaun indonésia sai hanesan Kota Administratif ne’ebé kompostu husi “Kecamatan Dili barat no Kecamatan Dili Timor. Depois da okupasaun indonésia Díli sai hanesan Distritu ho subDistritu 6, ne’ebé agora sai hanesan munisípiu no postu administrativu.

4. Klima

Em termos de klima, jeralmente klima iha Munisipiu Díli hanesan ho munisípiu seluk iha Timor-Leste.  Klima iha Díli fahe ba epoka rua: epoka bai-loron, ne’ebé hahu husi fulan Julho too Setembro no epoka udan hahu husi Novembro to Junho. Rejistu udan hatudu katak, iha Outubro iha temperatura aas, 29c no iha Setembro iha temperatura ne’ebé ki’ik liu, 12c.
Mudansa klimatika afeta maka’as mos iha Díli. Iha tempu bai-loron, provoca rai manas, liu-liu iha areas kostal nune’e afeta ba presernvasaun be’e menus, no wainhira rai maran no tempu udan, akontese inundasaun.

5. Pontu Interese

Pontu interese husi munisípiu Díli inklui Cristo Rei, Areia Branca, Mercado Tais, Praia de One Dolar, Museu de Resistência no Estátua João Paulo II.

Explorar e conhecer o município

Plano annual

Ano Total proposta orçamento Anexo
No data

Orçamento Anual Alocado

Ano Orçamento Alocado
No data
Membros

CONHEÇA OS MEMBROS DO CONSELHO

Gregório da Cunha Saldanha
Presidente Autoridade Munisipiu DIli
  • N/A
  • N/A
Ana Fernanda Guterres Junior
SECRETARIA MUNICIPAL DE ADMINISTRACAO E FINANCAS
  • +670 78188002
  • anafgjunior0118@gmail.com
Francisco dos Santos
SECRETARIO MUNIÇIPAL PLANEAMENTO, INVESTIMENTO E DEZEMVOLVIMENTO INTEGRADO
  • +67077193318
  • chicolalim69@gmail.com
Tomas Barros
SECRETARIO MUNISIPÁL ASUNTU SOSIÁL NO ORGANIZASAUN
  • +670 77807028 | +67074711353
  • junior04ling@gmail.com
Gregório da Cunha Saldanha
Presidente Autoridade Munisipiu DIli
  • N/A
  • N/A
Ana Fernanda Guterres Junior
SECRETARIA MUNICIPAL DE ADMINISTRACAO E FINANCAS
  • +670 78188002
  • anafgjunior0118@gmail.com
Francisco dos Santos
SECRETARIO MUNIÇIPAL PLANEAMENTO, INVESTIMENTO E DEZEMVOLVIMENTO INTEGRADO
  • +67077193318
  • chicolalim69@gmail.com
Tomas Barros
SECRETARIO MUNISIPÁL ASUNTU SOSIÁL NO ORGANIZASAUN
  • +670 77807028 | +67074711353
  • junior04ling@gmail.com
Domingos Soares
Administrador do Posto Administrativo de Metinaro
  • +670 77304186
  • N/A

© 2024 Ministério da Administração Estatal